تأثیر مسواک زدن در پیشگیری از تشکیل پلاک و تارتار
مسواک زدن منظم به عنوان یکی از اصول مهم بهداشت دهان و دندان، نقش حیاتی در پیشگیری از تشکیل پلاک و تارتار دارد. پلاک دندانی لایه‌ای نازک از باکتری‌ها و مواد غذایی است که به سطح دندان‌ها می‌چسبد و اگر به‌موقع آنها را از بین نبرید، می‌تواند منجر به التهاب لثه و پوسیدگی دندان‌ها شود. مسواک زدن به طور مؤثر این پلاک‌ها را از بین می‌برد و از تجمع آنها بر روی دندان‌ها جلوگیری می‌کند. با استفاده از خمیردندان‌های حاوی فلوراید، که قدرت بیشتری در مبارزه با باکتری‌ها و تقویت مینای دندان دارند، می‌توان از تشکیل پلاک و به تبع آن از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کرد.
علاوه بر پلاک، تارتار نیز مشکلی جدی برای سلامت دهان و دندان است. تارتار یا جرم دندان، نتیجه تجمع و سفت شدن پلاک‌هایی است که از بین نرفته‌اند. این مواد سخت می‌توانند به مرور زمان باعث بروز مشکلات جدی‌تری مانند بیماری لثه و تحلیل استخوان‌های نگهدارنده دندان شوند. مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان به حذف پلاک‌ها کمک کرده و از تشکیل تارتار جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، مراجعه منظم به دندانپزشک برای جرم‌گیری حرفه‌ای می‌تواند نقش مکملی در حفظ سلامت دهان و دندان ایفا کند.
پلاک چیست؟
پلاک یک لایه از باکتری است که روی دندان‌ها و بالا و زیر خط لثه تشکیل می‌شود. اگر زبان خود را روی دندان‌هایتان بکشید و حس کنید که لایه‌ای زبر روی دندان‌هایتان وجود دارد، چیزی که احساس می‌کنید لایه پلاک است.
تمام افراد در دهان خود باکتری دارند، زیرا این باکتری‌ها به هضم و جذب مواد غذایی کمک می‌کنند. هنگامی که غذا می‌خورید، باکتری‌های موجود در دهان با ترکیب با قندها و کربوهیدرات دستگاه گوارش تجزیه می‌شوند. کربوهیدرات‌های تجزیه‌شده در این فرایند، قسمت اصلی لایه چسبناک و اسیدی پلاک را تشکیل می‌دهند.
اگر پلاک را از روی دندان‌های خود از بین نبرید، سفت خواهد شد و باعث بروز حفره، بیماری لثه و سایر مشکلات در دندان و لثه شما می‌شود. خوشبختانه، شما می‌توانید با نخ دندان کشیدن و مسواک زدن روزانه و مراجعه به دندانپزشک و جرم‌گیری سالانه در مطب دندانپزشک، به از بین بردن پلاک کمک کنید.
نحوه از بین بردن پلاک
با رعایت بهداشت دهان و دندان می‌توانید پلاک را از بین ببرید. بهداشت دهان و دندان شامل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه و استفاده از روش‌های مناسب برای این کار است. با از بین بردن پلاک، می‌توانید از تشکیل تارتار جلوگیری کنید. اگر تارتار تشکیل شود، دندانپزشک تنها کسی است که می‌تواند آن را از بین ببرد و باید حتما به کلینیک‌های دندانپزشکی مراجعه کنید.
مسواک زدن مناسب
مسواک زدن دو بار در روز اولین قدم برای از بین بردن صحیح پلاک است. روش صحیح مسواک زدن دندان‌ها به شرح زیر است:
- مسواک را با زاویه ۴۵ درجه در برابر خط لثه نگه دارید.
- از حرکات کوتاه و نیم دایره برای مسواک زدن دندان استفاده کنید.
- به آرامی مسواک بزنید. مسواک زدن با فشار زیاد می‌تواند باعث حساسیت دندان یا تحلیل لثه شود.
- تمام سطوح دندان‌ها، خارج و داخل آنها را مسواک بزنید.
- به یاد داشته باشید که حفره‌ها و شکاف‌های بالای دندان را نیز مسواک بزنید.
- مدت زمان مسواک زدن باید حدود دو تا سه دقیقه باشد.
نخ دندان کشیدن مناسب
در حالی که مسواک زدن پلاک را از روی دندان‌ها پاک می‌کند، اما به از بین بردن پلاک بین دندان‌ها و زیر خط لثه کمکی نمی‌کند. به همین دلیل است که استفاده از نخ دندان حداقل یک بار در روز را توصیه می‌کنیم. دندانپزشکان معمولاً استفاده از نخ دندان‌های نازک‌تر را توصیه می‌کنند، زیاد استفاده از آنها آسان‌تر است.
برای استفاده موثر از نخ دندان کارهای زیر را انجام دهید:
- نخ را به آرامی بین دو دندان فرو کنید و از حرکت رفت و برگشتی برای حرکت دادن آن استفاده کنید.
- قسمت ابتدایی نخ دندان را در امتداد لبه‌های دندان خم کنید تا شکل C بگیرد و آن را در کناره‌های هر دندان بالا و پایین ببرید.
- نخ دندان کشیدن بین هر دندان را تکرار کنید.
- نخ دندان کشیدن پشت دندان‌های عقبی را فراموش نکنید.
همچنین می‌توان به جای نخ دندان از واترجت دندان استفاده کرد. این دستگاه آب را با فشار بین دندان‌های شما اسپری می‌کند تا پلاک و ذرات غذا را از بین ببرد.
استفاده از دهان شویه
آیا دهان شویه برای از بین بردن جرم دندان مناسب است؟ پاسخ این سوال بله است. دهان شویه نیز می‌تواند به کاهش پلاک روی دندان‌ها کمک کند و بهتر است از آن در کنار مسواک زدن و نخ دندان کشیدن استفاده کنید. دهان شویه‌های ضد میکروبی می‌توانند باکتری‌ها را که به ایجاد پلاک کمک می‌کنند، کاهش دهند. دهان شویه‌های فلوراید می‌توانند دندان‌های شما را تقویت و از پوسیدگی ناشی از پلاک جلوگیری کنند.
قبل از استفاده از دهان شویه با دندانپزشک خود مشورت کنید. کودکان ۶ ساله یا کمتر نباید از دهان شویه حاوی فلوراید استفاده کنند.
درمان‌های خانگی برای از بین بردن پلاک
برخی عنوان می‌کنند که علاوه بر مسواک زدن با خمیر دندان و نخ دندان، برخی درمان‌های خانگی نیز پلاک را کاهش می‌دهند. برخی از این درمان‌های خانگی توسط تحقیقات و بررسی‌ها تایید شده‌اند، در حالی که برخی دیگر برای اثبات فواید به مطالعات بیشتری نیاز دارند. برخی درمان‌های خانگی که می‌توانید برای کاهش و از بین بردن پلاک دندان انجام دهید، به شرح زیر هستند:
جوش شیرین
مشخص شده است که مسواک زدن با جوش شیرین به از بین بردن پلاک و باکتری‌های روی دندان کمک می‌کند. یک مطالعه نشان داده که خمیر تهیه‌شده با جوش شیرین در از بین بردن بیوفیلم پلاک موثر است.
با استفاده از جوش شیرین و آب می‌توان خمیری برای از بین بردن پلاک تهیه کرد. اما با این حال، این خمیر فواید فلوراید در تقویت مینای دندان را که در بیشتر خمیر دندان‌ها وجود دارد را، ندارد. گزینه دیگر خرید خمیر دندانی است که حاوی جوش شیرین و فلوراید است و تاییده‌های بهداشتی را دارد.
آلوئه ورا
مشخص شده است که آلوئه ورا دارای مزایای برای مقابله با پلاک دندان است. مطالعات نشان داده‌اند که دهانشویه حاوی آلوئه ورا در کاهش پلاک موثر است. برخی از انواع خمیر دندان و دهان شویه‌های گیاهی حاوی آلوئه ورا هستند. برای خمیر دندان که حاوی این ماده باشد، حتما باید به تاییده‌های بهداشتی توجه کنید.
سرکه سفید و آب
تصور می‌شود محلولی تهیه شده از سرکه سفید و آب به دلیل خواص ضد میکروبی که دارد، باعث کاهش تشکیل پلاک می‌شود. اما با این حال، سرکه همچنین می‌تواند به دلیل اسیدیته باعث فرسایش مینای دندان شود. اگر علاقه‌مند به استفاده از محلول سرکه سفید و آب به عنوان دهان شویه هستید، ابتدا با دندانپزشک خود مشورت کنید.
جلوگیری از تشکیل پلاک روی دندان
در طول معاینه منظم، دندانپزشک شما ممکن است درمان‌های دیگری را برای جلوگیری از تجمع پلاک و تارتار توصیه کند. سیلانت‌های دندانی و فلوراید تراپی دو گزینه رایج برای محافظت از دندان‌های شما هستند.
سیلانت دندان
سیلانت‌ها یک پوشش پلاستیکی هستند که روی برخی نواحی دندان که درگیر جویدن هستند، قرار می‌گیرند. سیلانت‌ها اغلب روی دندان‌های آسیاب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سیلانت مایع روی دندان‌ها اعمال می‌شود و شیارهای بین دندان‌ها را می‌پوشاند. سپس با استفاده از یک نوع نور خاص، آن را روی دندان محکم می‌کنند. این لایه از مینای دندان در برابر باکتری‌ها و مواد غذایی محافظت می‌کند.
مواد درمانی حاوی فلوراید
فلوراید یک ماده معدنی است که با مقاوم کردن دندان در برابر اسید، از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند. فلوراید تراپی، همچنین می‌تواند پوسیدگی زودرس دندان‌ها را معکوس کند.
سبک زندگی سالم
علاوه بر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، باید از دیگر عادات بهداشت دهان و دندان در زندگی خود استفاده کنید:
- از دهانشویه استفاده کنید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید. مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی نشاسته و مواد شیرین مانند نوشابه و نان سفید را محدود کنید و میوه‌ها و سبزیجات و میان وعده‌های سالم را برای وعده‌های غذایی انتخاب کنید.
- به دندانپزشک مراجعه کنید. بیشتر افراد باید سالی یک یا دو بار برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنند، اما برخی از افراد نیاز به ویزیت بیشتری دارند. حتی اگر علائمی از مشکلات در دندان خود ندارید، باید به دندانپزشک مراجعه کنید. زمانی که به موقع به دندانپزشک مراجعه کنید، درمان برخی مشکلات در دهان ساده‌تر و اغلب مقرون به صرفه‌تر می‌شود علاوه بر این، دندانپزشک به پیدا کردن مشکلات مربوط به دندان نیز کمک می‌کند. دندانپزشک همچنین می‌تواند شرایط یا بیماری‌های دیگری را در دهان شما شناسایی کند.
اگر بلافاصله بعد از نوشیدن یا غذا نمی‌توانید دندان‌های خود را مسواک بزنید، جویدن آدامس بدون قند می‌تواند به جلوگیری از ایجاد پلاک کمک کند. به دنبال آدامسی باشید که قند زیادی ندارد و برای دندان مضر نیست.
تارتار چیست؟
تارتار (که جرم دندانی نیز نامیده می‌شود) همان پلاک است که سفت شده است. وقتی نتوانید پلاک روی دندان را با کمک نخ دندان و مسواک زدن از بین ببرید، به مرور زمان سفت می‌شود و تبدیل به جرم دندانی یا همان تارتار می‌شود.
تارتار از ترکیب باکتری‌های مرده و تف تشکیل می‌شود که ترکیب این دو باعث به‌وجود آمدن کلسیم فسفات، کربنات کلسیم و فسفات منیزیم می‌شود. متاسفانه، با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن نمی‌توانید از شر تارتار خلاص شوید. برای از بین بردن تارتار از روی دندان‌ها، باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا او جرم‌گیری را روی دندان‌های شما انجام دهد.
تارتار معمولا به شکل لکه‌های زرد، قهوه‌ای یا سیاه روی دندان نمایان می‌شود و محل بروز آن، در اطراف خط لثه است.
مقایسه پلاک با تارتار
بر خلاف تارتار، پلاک به طور کلی بی رنگ است، بنابراین شما لزوما قادر به دیدن آن نخواهید بود. اما ممکن است دندان برخی افراد که پلاک دارد، تغییر رنگ نیز بدهد و زرد یا قهوه‌ای به نظر برسد.
تارتار چگونه روی دندان‌ها و لثه تأثیر می‌گذارد؟
وقتی پلاک را از روی دندان خود از بین نبرید، تارتار به وجود می‌آید که می‌تواند باعث بروز موارد زیر روی دندان و بالای خط لثه شود:
- ایجاد لکه رو دندان
- بوی بد دهان (هالیتوزیس)
- قرمز و متورم شدن همراه با خونریزی
- ایجاد یک پوشش سخت دائمی روی دندان‌ها
- فرسایش مینا
- ایجاد حفره روی دندان
- تحلیل لثه
- بیماری لثه (بیماری پریودنتال)
نکاتی برای کنترل تارتار
بهترین کار برای پیشگیری از بروز تارتار روی دندان این است که، نگذارید تارتار روی دندان شما تشکیل شود. برای این کار می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
مسواک زدن منظم
به طور منظم، دو بار در روز و هر بار به مدت ۲ دقیقه با یک خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. در انتخاب مسواک، از یک مسواک با موهای نرم استفاده کنید که به اندازه کافی کوچک باشد تا در دهان شما قرار گیرد. حتماً آن سطوحی که دسترسی به آنها سخت است مانند دندان‌های انتهایی دهان و روی دندان‌های آسیاب عقب خود را مسواک بزنید.
مسواک برقی
مطالعات نشان داده‌اند که مسواک‌های الکترونیکی یا برقی می‌توانند بهترین گزینه نسبت به مدل‌های دستی برای خلاص شدن از شر پلاک باشند. در کل باید گفت که مهم نیست از کدام نوع مسواک استفاده می‌کنید، چیزی که مهم است این است که از داشتن تاییده مسواک و استاندارد بودن آن مطمئن شوید.
نخ دندان کشیدن و شستشوی دهان و دندان
چیزی که برای از بین بردن پلاک و جلوگیری از تشکیل تارتار مهم است، نخ دندان کشیدن، نخ دندان کشیدن و نخ دندان کشیدن است. مهم نیست که چقدر از مسواک زدن خوشتان می‌آید، مهم‌ترین چیز نخ دندان است و این ابزار تنها راه برای از بین بردن پلاک بین دندان‌ها و جلوگیری از تارتار در این مناطق از دهان است.
رژیم غذایی
مراقب رژیم غذایی خود باشید، چرا که باکتری‌های موجود در دهان با غذاهای شیرین و حاوی نشاسته رشد می‌کنند. هنگامی که از این غذاها و خوراکی‌ها در وعده‌های غذایی استفاده می‌کنید در واقع آنها را تغذیه می‌کنید و این باکتری‌ها، اسیدهای مضر آزاد می‌کنند. سعی کنید یک رژیم غذایی سالم داشته باشید و میزان مصرف غذاهای شیرین را محدود کنید. این در مورد میان وعده‌ها نیز صدق می‌کند. هر بار که غذا می‌خورید، باکتری‌های موجود در دهان خود را نیز تغذیه می‌کنید. لازم نیست خوردن شیرینی یا میان وعده بین وعده‌های غذایی را کنار بگذارید. فقط حواستان باشد که در خوردن این خوراکی‌ها زیاده‌روی نکنید. دندان‌های خود را مسواک بزنید و در حین و بعد از غذا مقدار زیادی آب بنوشید.
سیگار کشیدن
مطالعات نشان می‌دهند افرادی که سیگار می‌کشند یا از سایر محصولات دارای تنباکو استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به تارتار هستند.
نحوه از بین بردن تارتار از روی دندان
فقط یک دندانپزشک می‌تواند تارتار را پس از تشکیل از روی دندان‌های شما پاک کند. به طور کلی، شما باید یک یا دو بار در سال به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا دندان‌های خود را به طور حرفه‌ای تمیز و جرم‌گیری کنید. دندانپزشک می‌تواند هر گونه پلاک و جرمی را که بین و روی دندان‌های شما وجود دارد را، از بین ببرد. این امکان وجود دارد که دندان‌های برخی افراد بیشتر مستعد تشکیل پلاک و جرم باشد. بنابراین، ممکن است لازم باشد این افراد بیش از دو بار در سال به دندانپزشک خود مراجعه کنند. می‌توانید از دندانپزشک خود بپرسید که هر چند وقت یکبار لازم است تا دندان‌های خود را بر اساس وضعیت سلامت دهان و دندان جرم‌گیری کنید.
چگونه بدون مراجعه به دندانپزشک تارتار را از روی دندان از بین ببریم؟
سعی نکنید تارتار را خودتان از روی دندان‌هایتان پاک کنید. ممکن است با این کار به دندان‌ها و لثه‌های خود آسیب برسانید و احتمال ابتلا به پوسیدگی، بیماری لثه و از دست دادن دندان را افزایش خواهید داد.
بهترین خمیر دندان برای از بین بردن پلاک و جرم دندان
مسواک زدن در خانه تارتار را از بین نمی‌برد و برای جلوگیری از تشکیل آن نیاز به خمیر دندان خاصی ندارید. فقط برای جلوگیری از تشکیل پلاک، لازم است خمیر دندان حاوی فلوراید را انتخاب کنید و دو بار در روز مسواک بزنید. فلوراید به ترمیم هرگونه آسیب به مینای دندان کمک می‌کند و می‌تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند. اگر التهاب لثه یا بیماری لثه دارید، دندانپزشک می‌تواند خمیردندان مخصوصی را برای این مشکل شما تجویز کند که حاوی تریکلوزان است و می‌تواند باکتری‌های ایجاد کننده روی لثه توسط پلاک و تارتار را از بین ببرد.
برند میسویک از جمله برندهای شناخته‌شده در ایران است. محصولات میسویک، به‌طور خاص در زمینه بهداشت دهان و دندان هستند که شامل خمیر دندان، دهانشویه، نخ دندان و مسواک می‌شوند. یکی از مهم‌ترین اهداف در تولید این محصولات این است که، مصرف کننده ایرانی محصولی باکیفیت برای حفظ سلامت دهان و دندان داشته و پس از استفاده از آن، دندان‌های سالم و درخشان داشته باشد.
مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید، این است که یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید تا پلاک‌هایی که بین دندان‌ها و بالای خط لثه‌تان ایجاد می‌شود را از بین ببرید. این قسمت‌ها را نمی‌توان به‌طور کامل با مسواک تمیز کرد و به همین خاطر باید نخ دندان را جدی بگیرید.